โรงเรียนบ้านหนองคูขาด สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษามหาสารคาม เขต 1 จังหวัดมหาสารคาม รหัสโรงเรียน 1044410352 ตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2456 ที่วัดบ้านหนองคูใหญ่ โดยมีนายเป่ง นะตะ วุฒิประถมปีที่ 3 เป็นครูสอนเพียงคนเดียว ได้รับค่าตอบแทนเป็นรายเดือน ๆ ละ 6 บาท ต่อมาวันที่ 6 กรกฎาคม พ.ศ. 2469 ได้ตั้งโรงเรียนขึ้นใหม่ที่วัดบ้านหนองคูขาด มีหมู่บ้านในเขตบังคับเรียน ตามพระราชบัญญัติประถมศึกษา พุทธศักราช 2464 จำนวน 7 หมู่บ้าน คือ 1) บ้านหนองคูขาด 2) บ้านโคกหมากเหลื่อมหัวแจก 3) บ้านหนองคูใหญ่ 4) บ้านหัวนาไทย 5) บ้านโคกกู่หนองค่า 6) บ้านฝายป่าบัว 7) บ้านหัวดง-เห็ดก่อ โดยมี นายบุญมาก ไชยงาม วุฒิ มัธยมศึกษาปีที่ 3 ให้เป็นครูผู้สอนเพียงคนเดียว

วันที่ 1 มีนาคม พ.ศ. 2469 จึงได้แต่งตั้งให้ นายสมร ศรีสุภาพ วุฒิชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2 มาดำรงตำแหน่งครูใหญ่ และแต่งตั้ง นายเสาร์ ดวงหงษ์ เป็นครูน้อย เปิดสอน 2 ระดับ คือ ระดับประถมสามัญ 3 ปี และประถมวิสามัญ 2 ปี ( ป.5 – 6) ไม่มีการบังคับ และในปี พ.ศ. 2476 มีนักเรียน 7/863 281 คน ในปี 2482 ทางรัฐบาลได้มีการจัดตั้งโรงเรียนประชาบาลขึ้นใหม่จำนวนมาก โดยถือเกณฑ์ว่า หมู่บ้านใดอยู่ห่างจากโรงเรียนเดิมเกิน 2,000 เมตร ให้ไปเข้าโรงเรียนที่ตั้งใหม่ที่อยู่ใกล้กว่าได้ จึงมีหมู่บ้านที่ต้องแยกไปเรียน คือ บ้านหัวดง ไปเรียนที่โรงเรียนบ้านดงม่วง บ้านโคกกู่หนองค่า ไปเรียนที่โรงเรียนบ้านนาเพียง บ้านหนองคูใหญ่และบ้านหัวนาไทย ไปเรียนที่บ้านหนองคูใหญ่

วันที่ 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2484 โรงเรียนได้ย้ายสถานที่เรียน จากวัดบ้านหนองคูขาด มาเรียนที่อาคารสร้างใหม่ในที่ดินของโรงเรียนในปัจจุบัน โดยสร้างอาคารเรียนตามแบบ ป.1ฉ. จำนวน 3 ห้องเรียน วัสดุอุปกรณ์ได้รับบริจาคจากราษฎร ค่าเครื่องเหล็กและค่าช่าง ได้รับงบประมาณจากรัฐ 600 บาท เรียกชื่อว่า โรงเรียนประชาบาลตำบลเขวาไร่ 7 หนองคูขาด(วิทยา)

วันที่ 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2491 ทางราชการได้ยกฐานะครูประชาบาลขึ้นเป็นข้าราชการพลเรือน ตามพระราชบัญญัติข้าราชการพลเรือน(ฉบับที่ 3) พ.ศ. 2491 โดยได้รับเงินเดือนและสังกัดอยู่กับกรมสามัญศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ ปีการศึกษา 2503 กระทรวงศึกษาธิการ ได้ออกระเบียบว่าด้วยการบริหารโรงเรียนประชาบาล และเทศบาล โดยกำหนดให้โรงเรียนประชาบาลรวมกันเป็นกลุ่ม 5- 7 โรง และกลุ่มนี้มีโรงเรียนสังกัด 5 โรง คือ โรงเรียนบ้านโนนแดง โรงเรียนบ้านหัวหนอง โรงเรียนบ้านหนองคูขาด โรงเรียนบ้านโสกภารา โรงเรียนบ้านฝายป่าบัว เรียกชื่อว่า “ กลุ่มโรงเรียนโนนแดง”

วันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2509 โรงเรียนประชาบาลสังกัดกรมสามัญศึกษา ได้โอนไปสังกัดองค์การบริหารส่วนจังหวัด และได้เพิ่มเงิน “พชน.” ให้กับบุคคลที่มีเงินเดือนต่ำกว่า 1,000 บาท คนละ 50 บาท ปีการศึกษา 2512 โรงเรียนได้รับอนุญาตเปิดขยายการศึกษาถึง ชั้นประถมศึกษาตอนปลาย (ป.5-7) โดยไม่บังคับ มีนักเรียน 342 คน ครู 9 คน ได้รับจัดสรรเงินจากองค์การบริหารส่วนจังหวัด จำนวน 78,350 บาท สร้างอาคารเรียนแบบ ป.1 ฉ. และสร้างบ้านพักครู เป็นจำนวนเงิน 25,000 บาท ปี พ.ศ. 2513 และ 2514 ได้แยกตำบลใหม่ มาเป็นตำบลหนองคูขาด เมื่อวันที่ 10 กันยายน พ.ศ. 2514 และได้เปลี่ยนชื่อกลุ่มเป็น “กลุ่มโรงเรียนหนองคูขาด”

วันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2523 มีการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างการศึกษาครั้งใหญ่ เป็นรูปองค์คณะบุคคล และเปลี่ยนแปลงวันศึกษาประชาบาล จากเดิมวันเสาร์แรกของเดือนตุลาคม มาเป็นวันที่ 25 พฤศจิกายน ของทุกปี เรียกชื่อใหม่ว่า “วันประถมศึกษาแห่งชาติ” ปีการศึกษา 2525 ได้รับงบประมาณสร้างอาคารเรียน แบบ ป.1 ฉ สูง 3 ห้องเรียน 1 หลัง เป็นเงิน 540,000 บาท ปีการศึกษา 2526 ได้รับอนุญาตให้เปิดสอนชั้นเด็กเล็กนำร่อง ตามนโยบายของสำนักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแห่งชาติ รับนักเรียนรุ่นแรก 31 คน โดยมี นางสาวรุจิรา สุขมณี เป็นครูผู้สอน ปีการศึกษา 2528 ได้รับงบประมาณสร้างอาคารเรียน แบบ สปช. 105/2526 ขนาด 4 ห้องเรียน เป็นเงิน 766,880 บาท และในปี 2529 มีนักเรียนทั้งหมด 478 คน ครู 24 คนภารโรง 1 คน

วันที่ 11 กรกฎาคม พ.ศ. 2533 โรงเรียนบ้านหนองคูขาด ได้รับงบประมาณก่อสร้างอาคารอเนกประสงค์ แบบ สปช.205/26 จำนวน 1 หลัง ราคา 948,500 บาท
ปีการศึกษา 2534 ได้รับอนุญาตเปิดขยายโอกาสทางการศึกษา ระดับมัธยมศึกษาตอนต้น (ม.1-ม.3) มีนักเรียนเข้าเรียน 44 คน และในปีการศึกษา 2535 ได้รับงบประมาณต่อเติมอาคารเรียน แบบ สปช.105/29 ชั้นล่าง จำนวน 4 ห้องเรียน เป็นเงิน 280,000 บาท
ปีการศึกษา 2537 ได้รับงบประมาณสร้างสนามฟุตบอล ราคา 128,000 บาท
ปีการศึกษา 2539 ได้รับงบประมาณก่อสร้างอาคารเรียน แบบ สปช.105/2529 จำนวน 1 หลัง 6 ห้องเรียน(ชั้นบน 4 ห้อง ล่าง 2 ห้อง) และได้ต่อเติมชั้นล่างอีก 2 ห้อง

โรงเรียนบ้านหนองคูขาด มีพื้นที่ทั้งหมด 52 ไร่ 2 งาน 11 ตารางวา มีอาคารเรียน 4 หลัง 25 ห้องเรียนอาคารอเนกประสงค์ 1 หลัง ส้วม 5 หลัง 18 ที่ โรงฝึกงาน 1 หลัง อาคารห้องสมุด 1 หลัง(องค์การแพลนสนับสนุน 212,500 บาท) อาคารสหกรณ์ร้านค้า 1 หลัง( องค์การแพลนสนับสนุน 80,000 บาท โรงเรียน 20,000 บาท) ศาลากองอำนวยการ 1 หลัง (นายสุทัศน์ ทวยภา บริจาค เนื่องในวันเกษียณอายุราชการ ปี 2531) สนามเด็กเล่น 1 แห่ง (องค์การแพลนสนับสนุน 10,000 บาท) อาคารพยาบาล 1 หลัง(องค์การแพลนสนับสนุน 150,000 บาท) เรือนเพาะชำ 1 หลัง (ชำรุด)
ปีการศึกษา 2554 โรงเรียนได้รับการคัดเลือกเป็น โรงเรียนดีประจำตำบล (รุ่นที่ 2 ) และผ่านการประเมินภายนอกจาก สมศ. รอบที่สาม เทื่อวันที่ 19 – 21 กรกฎาคม 2554 และผ่านการประเมินโรงเรียนส่งเสริมสุขภาพ ระดับทอง เมื่อปี พ.ศ. 2555
ปี 2556 โรงเรียนบ้านหนองคูขาด ก่อตั้งมาครบ 100 ปี โรงเรียนได้ดำเนินการจัดสร้างสวน 100 ปี และได้เตรียมจัดงาน 100 ปีหนองคูขาด กำหนดการวันที่ 30 ธันวาคม 2558 โรงเรียนมีการประชาสัมพันธ์ และเตรียมความพร้อมในทุกๆด้าน
ปี 2557 โรงเรียนได้เร่งประชาสัมพันธ์ เพื่อให้ศิษย์เก่าทุกคนมีส่วนร่วมในการพัฒนาการศึกษา
ปี 2558 โรงเรียนได้วางแผนจัดงาน 100 ปีหนองคูขาด ได้จัดชุดการแสดง รำงิ้วผาสง่างาม โดยการประพันธ์เพลงของ นางสาวจันทร์เพ็ญ เทียงดาห์ และมอบให้อาจารย์สวัสดิ์ สารคาม เป็นผู้ให้จังหวะดนตรี 2559 โรงเรียนได้ปรับปรุงห้องประชุม 100 ปี ห้องน้ำ ห้องประชุมใหญ่ เวทีการแสดงอเนกประสงค์ ต่อเติมอาคารอเนกประสงค์ ปรับปรุงศาลาชุมชน 8 หลัง จัดสร้างร้านค้า ร้านเสริมสวย ชิงช้าสวรรค์ ห้องประชาสัมพันธ์ และอื่นๆ
ปี 2560 โรงเรียนสร้างอาคารบูรณาการเพื่อจัดนิทรรศการ และให้นักเรียนทำกิจกรรมหน้าเสาธงชาติ จัดสร้างซุ้มประตูหน้าโรงเรียน ปรับปรุงภูมิทัศน์ภายในโรงเรียน มีความพร้อมและสวยงาม
ปี 2561 โรงเรียนได้รับจัดสรรงบประมาณในการก่อสร้างอาคารเรียน แบบ สปช. 105 ปรับปรุง 2529 ใต้ถุนโล่ง 4 ห้องเรียน บันได 2 ด้าน จำนวน 1 หลัง มูลค่า 2,782,886 บาท

อำนาจหน้าที่ของสถานศึกษา
โรงเรียนบ้านหนองคูขาด เป็นหน่วยงานที่สังกัด สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษามหาสารคาม เขต 1 สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน กระทรวงศึกษาธิการ มีหน้าที่ดำเนินการให้เป็นไปตามอำนาจหน้าที่ตามกฎหมาย ว่าด้วยระเบียบบริหารราชการกระทรวงศึกษาธิการ ดังนี้
1) จัดทำนโยบาย แผนพัฒนาการศึกษาของสถานศึกษาให้สอดคล้องกับนโยบายและแผนของกระทรวงศึกษาธิการ สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ตลอดจนบริบทและความต้องการของชุมชนและท้องถิ่น
2) จัดตั้งงบประมาณและรับผิดชอบการใช้จ่ายงบประมาณของสถานศึกษา
3) พัฒนาหลักสูตรของสถานศึกษาให้สอดคล้องกับหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน ความ ต้องการของนักเรียน ชุมชนและท้องถิ่น
4) จัดการเรียนการสอน สภาพแวดล้อม บรรยากาศการเรียนการสอนที่เหมาะสมและส่งเสริมกระบวนการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญตลอดจนการปรับปรุงและพัฒนาคุณภาพการศึกษาอย่างต่อเนื่อง
5) ออกระเบียบ ข้อบังคับ ประกาศ และแนวปฏิบัติต่างๆ ตามที่กฎหมายกำหนด
6) กำกับ ติดตาม ประเมินผลงานตามแผนงานโครงการและประเมินผลการปฏิบัติงานตลอดจนการพิจารณาความดีความชอบ การพัฒนาและการดำเนินการทางวินัยกับครูและบุคลากรทางการศึกษาในสถานศึกษาตามที่กฎหมายกำหนด
7) ระดมทรัพยากรเพื่อการศึกษารวมทั้งปกครอง ดูแล บำรุงรักษา ใช้ และจัดหาผลประโยชน์จากทรัพย์สินของสถานศึกษา
8) จัดให้มีระบบการประกันคุณภาพภายในสถานศึกษาและให้ความร่วมมือในการประเมินคุณภาพการศึกษาจากหน่วยงานภายนอกของสถานศึกษา รวมทั้งการรายงานผลการประเมินต่อคณะกรรมการสถานศึกษาและสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา
9) ส่งเสริมความเข้มแข็งให้กับชุมชนและสร้างความสัมพันธ์กับสถานศึกษาอื่นในชุมชนและท้องถิ่น
10) ปฏิบัติหน้าที่อื่นที่เกี่ยวกับกิจการภายในสถานศึกษา หรือตามที่ได้รับมอบหมาย และตามที่กฎหมายกำหนดอำนาจหน้าที่ของคณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน